1. Vì sao “Internet cũ” trở lại?
Theo giảng viên Ysabel Gerrard (ĐH Sheffield), các trào lưu văn hóa thường vận hành theo chu kỳ khoảng 20 năm. Nếu đầu thập niên 2000 là thời kỳ bùng nổ của những diễn đàn, blog cá nhân và mạng xã hội sơ khai, thì nay, chính những trải nghiệm “nguyên thủy” đó lại trở thành điểm tựa để giới trẻ tìm về. Đây chính là bối cảnh hình thành trào lưu Internet cũ.
Một khảo sát Harris Poll năm 2024 tại Mỹ cho thấy gần 50% Gen Z mong ước TikTok, Snapchat hay X chưa từng tồn tại, và khoảng 21% thậm chí mong muốn smartphone chưa từng ra đời. Những con số này phản ánh tâm lý hoài niệm: thế hệ trẻ cảm thấy mệt mỏi với mạng xã hội hiện đại vốn quá nhiều áp lực về hình ảnh, lượt tương tác và tin tức dồn dập.
Sự thay đổi này còn xuất phát từ việc “tính xã hội” trong mạng xã hội ngày nay đang suy giảm. Ngay chính Meta thừa nhận rằng thời gian người dùng dành để xem nội dung bạn bè trên Instagram chỉ còn khoảng 7%, phần lớn bị thay thế bởi nội dung do thuật toán gợi ý. Cộng thêm tác động từ đại dịch và việc smartphone chiếm trọn đời sống, nhiều người – đặc biệt là Gen Z – khao khát một môi trường số gần gũi, an toàn và gắn kết thật hơn.
2. Startup và Big Tech cùng tái hiện trải nghiệm xưa
Một loạt nền tảng mạng xã hội mới đã ra đời với mục tiêu tái hiện không khí trực tuyến đầu thập niên 2000.
Tiêu biểu có PI.FYI – sản phẩm của Perfectly Imperfect ra mắt năm 2024, được thiết kế với hồ sơ gợi nhớ MySpace và nội dung cộng đồng tương tự Tumblr, tập trung vào sở thích cá nhân thay vì chạy theo thuật toán.
Lore lại hướng đến cộng đồng fandom, khuyến khích tương tác nhỏ, gần gũi, trong khi Noplace, Cosmos và Retro mô phỏng các phiên bản sơ khai của MySpace, Tumblr hay Instagram. Những nền tảng này đều hướng đến trải nghiệm “nhẹ nhàng” và ít áp lực, khác biệt với mạng xã hội phổ biến hiện tại.
Bên cạnh đó, một số tên tuổi “cũ” cũng đang được hồi sinh. Tumblr cho biết Gen Z hiện chiếm gần một nửa lượng người dùng hoạt động hằng tháng, trong khi Digg, công cụ tổng hợp tin tức đình đám một thời, cũng đang trở lại trong mắt giới trẻ. Điều này cho thấy nhu cầu quay lại những nền tảng giản dị hơn không chỉ đến từ startup, mà còn xuất phát từ chính cộng đồng người dùng.
Ngay cả Big Tech cũng không đứng ngoài trào lưu. Mark Zuckerberg tuyên bố sẽ đưa “Facebook nguyên bản” trở lại, còn Instagram đã thử nghiệm tính năng thêm nhạc vào hồ sơ – gợi nhớ trực tiếp đến MySpace. Những động thái này cho thấy ngay cả các tập đoàn lớn cũng nhận ra sức hút của trào lưu Internet cũ, buộc họ phải tìm cách tái tạo yếu tố “retro” để giữ chân thế hệ người dùng trẻ.
3. Hoài niệm hay ảo tưởng?
Sự hoài niệm về một “Internet cũ” thường được người dùng mô tả như một không gian giản dị, tích cực và “an toàn hơn”. Walid Mohammed – nhà sáng lập The Breadwinners Club, nhận định việc tìm lại trải nghiệm quá khứ giúp khơi gợi ký ức, làm dịu đi cảm giác mệt mỏi sau khi phải tiếp xúc liên tục với mạng xã hội hiện đại. Với Gen Z, những khoảnh khắc hoài niệm này trở thành một lối thoát khỏi áp lực về hình ảnh và lượt tương tác.
Tuy nhiên, không ít chuyên gia cảnh báo đây có thể là một ký ức được “tô hồng”. Frances Corry, giảng viên Đại học Pittsburgh, chỉ ra rằng Internet đầu 2000s cũng tồn tại những yếu tố thương mại và sự cạnh tranh gây gắt, chứ không hẳn “vô tư, phi lợi nhuận” như nhiều người vẫn nhớ. Báo Inc bổ sung, mô hình kinh doanh của các nền tảng hiện nay tập trung vào việc giữ chân người dùng càng lâu càng tốt để tối đa hóa quảng cáo và đăng ký – khác với Internet sơ khai, nhưng không thể nói quá khứ hoàn toàn trong sáng.
Điều đó cho thấy, trào lưu Internet cũ mang đến cả sự hoài niệm tích cực lẫn ảo tưởng. Việc tái hiện lại trải nghiệm “retro” có thể giúp cộng đồng trẻ cảm thấy gắn kết và an toàn hơn, nhưng cũng cần nhìn nhận rằng Internet của quá khứ không hoàn hảo, mà chỉ khác biệt so với những áp lực đang tồn tại trong hệ sinh thái số ngày nay.
4. Ý nghĩa của xu hướng hồi sinh “internet cũ”
Sự nổi lên của trào lưu Internet cũ phản ánh nhu cầu thực sự từ phía người dùng, đặc biệt là Gen Z – thế hệ mong muốn một không gian số ít áp lực, ít bị chi phối bởi thuật toán và mang tính cộng đồng rõ rệt hơn. Những nền tảng mạng xã hội mới như PI.FYI hay Lore đang tận dụng khoảng trống này để tạo lợi thế khác biệt so với các “ông lớn” công nghệ.
Đồng thời, trào lưu này buộc Big Tech cũng phải điều chỉnh sản phẩm, tích hợp những yếu tố “retro” để đáp ứng tâm lý hoài niệm. Đây không chỉ là một xu hướng thoáng qua, mà còn gợi mở về cách thị trường mạng xã hội vận hành: người dùng có xu hướng quay lại các giá trị cơ bản – sự kết nối cá nhân, tính chân thật và cộng đồng nhỏ, thay vì chỉ bị dẫn dắt bởi luồng nội dung vô tận.
Với startup, đây là cơ hội vàng để tiếp cận lớp người dùng trẻ vốn đang tìm kiếm trải nghiệm khác biệt. Với các tập đoàn lớn, đây là tín hiệu cảnh báo rằng không thể chỉ dựa vào thuật toán và quảng cáo, mà cần tái tạo trải nghiệm “xã hội thật” để giữ chân khách hàng.
5. Lời kết
Sự xuất hiện của những nền tảng mạng xã hội mới cùng động thái điều chỉnh từ Big Tech cho thấy xu hướng “hồi sinh Internet cũ” không đơn thuần là hoài niệm. Nó phản ánh nhu cầu rõ ràng của Gen Z và nhiều người dùng khác: tìm kiếm sự giản dị, gắn kết thật và bớt áp lực hơn trong đời sống trực tuyến.
Dù Internet quá khứ không hoàn hảo, nhưng việc tái hiện lại tinh thần của giai đoạn sơ khai đang mở ra cơ hội cho startup và thách thức cho các tập đoàn lớn. Trào lưu Internet cũ vì thế không chỉ là một xu hướng văn hóa, mà còn là lời nhắc rằng giá trị cốt lõi của mạng xã hội vẫn nằm ở khả năng kết nối người với người, thay vì chỉ tối đa hóa lượt xem hay quảng cáo.
